فیزیوتراپی روشی برای درمان و رفع مشکلات عضلات، اسکلت بدن و اختلال های عصبی است که با کمک لوازم مکانیکی، جریان برق و حرکات دست، برنامه‌های مشخص و منظم ورزشی و علل فیزیکی انجام میشود.
هدف از فیزیوتراپی
ممانعت از بیماری‌ها، درمان و توان بخشی و افزایش سطح سلامت است.
کلمه فیزیوتراپی از ۲ بخش تشکیل شده است؛
۱- فیزیو به معنی جسمانی
۲- تراپی به معنی درمان
فیزیوتراپی موجب بهبود کارایی بدن میشود.
فیزیوتراپیست
درمان‌های فیزیوتراپی به کمک فردی به نام فیزیوتراپیست صورت می‌گیرد و این درمان چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم باعث بهتر شدن عملکرد جسم بیمار میشود.
فیزیوتراپیست یک درمانگر است.
اساسی‌ترین حرفه و تخصص فیزیوتراپیست، قدرت انجام دادن مهارت‌های دستی و حرکت‌های درمانی است که برای پیشگیری از خیلی از بیماری‌ها و مریضی‌ها و درمان و بهتر شدن بیماران به کار گرفته میشود.
فیزیوتراپیست برای دستیابی آسان‌تر به این هدف از امواج مغناطیسی و صوتی، لیزر، شاک ویو، آب درمانی، سرما و گرما و سوزن خشک استفاده می‌کند.
فیزیوتراپیست ها تحصیلات عالی دارند و دانش آموختگان دانشکده‌های توانبخشی هستند. همچنین آموزش‌های علمی را گذرانده اند و درمان‌های بالینی را فرا گرفته‌اند.
همه متدهای درمانی فیزیوتراپی، شواهد و پایه‌های علمی دارند و با روش‌هایی همچون پزشکی فیزیکی و پزشکی سنتی، درمان به کمک ورزش و شیوه درمان به وسیله ماساژ دادن بسیار متفاوت هستند.
سه روش اصلی درمان فیزیوتراپی کدام موارد است؟
۱. تمرین درمانی: شامل انجام دادن و آموزش دادن، ماساژ، ورزش در آب یا همان آب درمانی و ورزش‌های درمانی خاص است.
۲. الکتروتراپی: این روش به کمک دستگاه‌های ویژه ای انجام میشود که دارای امواج خاصی هستند، مانند امواج کوتاه رادیویی، امواج مافوق صوت و امواج الکترونیکی.
۳. مهارت‌های درمانی با دست.
حیطه‌های فعالیتی فیزیوتراپی، موارد زیر را درمان می‌کنند؛
- بیماری‌ها و مریضی‌های مربوط به ماهیچه‌ها و اسکلت بدن
- مرضی‌های قلبی و عروقی و تنفسی
- مریضی‌ها و مشکلات پوستی و سوختگی‌ها
- درد و کمک به کنترل کردن آن
- مریضی‌های عصبی، محیطی و مرکزی
- آسیب‌هایی که از ورزش به افراد وارد شده است
حیطه عملکردی فیزیوتراپیست چیست؟
فیزیوتراپیست با بررسی کردن بیمارها و تعیین نمودن مشکلات آنها، چک نمودن ظرفیت هوازی ریه‌ها، ارزیابی کردن حرکت مفصل‌ها، ارزیابی سلامتی عضلات، ارزیابی قدرت کنترل درد در افراد، ارزیابی مشکل‌های ارتوپدیک و استخوانی به درمان میپردازد.
تکنیک‌ها و مداخله‌های درمانی فیزیوتراپی که در کلینیک فیزیوتراپی دکتر معینی انجام میشود، کدام موارد می‌باشند؟
۱. تمرین درمانی
۲. درمان دستی و حرکتی
۳. تمرین‌های افزایش تحمل قلبی عروقی
۴. متدهای ریلکسیشن
۵. پس خوراند یا همان feedback زیستی که نام علمی آن، بیوفیدتک تراپی می‌باشد.
۶. فیزیوتراپی قلب و ریه
۷. انواع مدالیته ها مثل: تراکنش، اولتراسوند، پک های گرمایی، لیزر، الکتروتراپی
۸. تجویز وسایل کمکی مثل پروتز وارتز
(درمان‌های فیزیوتراپی باعث کاهش زمان بستری و کاهش عوارض بستری میشود).
الکتروتراپی یا درمان با برق و انجام روش‌های ماساژ، فقط قسمتی از فیزیوتراپی است که فیزیوتراپیست با لحاظ کردن اینکه شرایط بیمار چگونه است، از آن استفاده می‌کند.
افراد با بیماری‌های مختلفی ممکن است به فیزیوتراپی احتیاج داشته باشند.
ممکن است یک ورزشکار، یک کودک یا یک فرد سالخورده با مشکلات متفاوتی باشند.
به طور کلی فیزیوتراپی بازگردانی عملکرد طبیعی عضلات به طور اختصاصی برای هر شخص است.
فیزیوتراپی هم در افزایش کیفیت زندگی شخص و هم در ممانعت از آسیب‌های فرد میتواند عمل کند.
یک بخش آن توانبخشی است و یک بخش آن مراقبت‌های حاد است.
در حفظ عملکردهای حرکتی، مدیریت کردن بیماری‌های مزمن و آموزش دادن به بیمار و مراقبت کردن از وی فعالیت دارد.
یک فیزیوتراپیست باید از قوای جسمانی خوبی برخودار باشد، زیرا گاهی اوقات، باید پوزیشن های ویژه ای به بیمار یاد بدهد یا نیروی زیادی برای کشش بافت‌های وی وارد کند.
یک فیزیوتراپیست باید دارای روابط اجتماعی مناسبی باشد، تا بیمار به او اطمینان کند و صبور باشد، تا به اهداف درمانی کمک کند.
چه افرادی نیازمند فیزیوتراپی هستند؟
۱. افراد دردمند
۲. افرادی که احتیاج به بهبود توانایی‌های حرکتی دارند
۳-. افرادی برای ترمیم یا پیشگیری صدمه‌های ورزشی شان
۴. افرادی برای پیشگیری از جراحی‌ها و ناتوانی شان
۵. افراد نیازمند برای کنترل ادرار و مدفوع
در چه مواقعی باید به فیزیوتراپی مراجعه کنیم؟
برخی از بیماری‌ها مانند سکته‌های مغزی، زمان طلایی ۳ الی ۶ ماه اول برای مراجعه به فیزیوتراپی و استفاده از روش‌های توان بخشی دارند.
بعضی از مشکلات نورولوژیکی که پیش رونده هستند، برای مدت طولانی همراه با فرد هستند و ناتوانایی‌های وی را به دنبال دارند. یک تیم توان بخش برای مدیریت محدودیت‌های آن بیمار، در تمام آن مدت بیماری باید در کنارش باشند.
با رایج‌ترین روش‌های درمانی در فیزیوتراپی آشنا شوید
۱. الکتروتراپی: استفاده از جریان‌های الکتریکی، مغناطیسی، لیزر و اولتراسوند.
پرکاربردترین استفاده‌هایی که از این روش میشود برای تحریک پوست یا تحریک عضله و عصب است.
و امکان دارد، برای کم کردن درد یا فعال کردن عضلات هم از آن استفاده شود.
۲. منوال تراپی: روش‌های دستی است، که هدف آن کم کردن درد یا ناتوانی اسکلت‌های عضلانی است.
۳-. تمرین درمانی: تمریناتی است که مختص به هر فرد، به ایشان داده میشود و با کم کردن التهاب، حفظ کردن دامنه‌های حرکتی، بهبود دادن قدرت و استقامت جسمانی به کم کردن یا بهبود کامل فرد کمک می‌کند.
۴. هیدروتراپی: با استفاده از ۲ خاصیت مهم آب در رابطه با این موضوع است؛
الف- کاهش وزن بدن در آب
ب- ایجاد مقاومت در حرکت
فیزیوتراپیست به طور کلی در حیطه های زیر به فعالیت میپردازد که در ادامه به توضیح هریک می پردازیم:
بیماری های مغز و اعصاب(نورولوژی)
بیماری های قلبی عروقی و تنفسی
بیماری های روماتیسمی و پوستی
بیماری های ارتوپدی و آسیب های ورزشی
سوختگی
سلامت زنان
فیزیوتراپی در بیماری های مغز و اعصاب:
آسیب به سیستم عصبی یکسری عوارض و مشکلاتی را به همراه دارد که عملکرد فرد و اطرافیانش را تحت تاثیر قرار می دهد.
از جمله ی این مشکلات تون عضلانی غیرنرمال، ضعف عضلات، مشکلات حفظ تعادل، اختلال در راه رفتن و … است که فیزیوتراپیست برای مدیریت و بهبود آنها اقدام می کند.
برای آن دسته از مشکلات نورولوژیکی که پیشرونده اند و برای مدت طولانی همراه فرد هستند و ناتوانایی هایی را برای او به دنبال دارند ، حضور تیم توانبخشی برای مدیریت محدودیت های فرد در تمام مدت ضرورت دارد.
فیزیوتراپیست ها با انتخاب مناسب ترین برنامه ی درمانی که هم به فرد و هم به اطرافیانش توجه دارد، می توانند بهترین سطح عملکردی فرد را حفظ کنند یا روند تخریبی بیماری های نورولوژیکی پیشرونده را کند کنند.
بیماری های قلبی عروقی تنفسی:
بیماری ها و اختلالات زیادی می توانند بصورت مستقیم یا غیر مستقیم روی سیستم قلبی عروقی و تنفسی اثر بگذارند .
فیزیوتراپیست با کمک به تخلیه ی ترشحات، آموزش الگوی صحیح تنفس، حفظ فعالیت فیزیکی مناسب، آموزش راهکارهایی برای مدیریت علائم توسط خود فرد و… سلامت سیستم قلبی و تنفسی فرد را بهبود می بخشد.
یکی از مشکلات شایع عروقی، ادم لنفی است که هدف اصلی فیزیوتراپی در موارد ادم لنفی ،در کنار اقدامات پزشکی، کاهش میزان ادم (تورم) تا حد ممکن، کاهش ریسک عفونت و نرم کردن بافت فیبروتیک است.
بیماری های روماتیسمی و پوستی:
بیماری های روماتیسمی انواع بسیاری دارند که ۳ نوع شایع تر آنها آرتریت روماتویید، آرتروز و پوکی استخوان است.
فیزیوتراپیست با در نظر گرفتن شرایط بیمار از درمان های الکتریکی و حرارتی، درمان های دستی و تمرینات مناسب به منظور کاهش درد، کاهش التهاب و سفتی، بهبود قدرت عضلانی و سایر مشکلات همراه بیماری استفاده می کند.
در بیماری های پوستی مثل پسوریازیس، فیزیوتراپیست با استفاده از الکتروتراپی، مثلا استفاده از پرتو فرابنفش، به حفظ سلامت پوست بیمار کمک می کند.
بیماری های ارتوپدی و آسیب های ورزشی:
بیماری های ارتوپدی، سیستم عضلانی اسکلتی را درگیر می کنند و شامل شکستگی ها، تعویض مفاصل، آسیب های تاندونی و… می شود که هر کدام پروسه ی توانبخشی مربوط به خود را دارد.
برای مثال پس از تعویض مفصل زانو، فیزیوتراپیست با آگاهی از محل برش های جراحی و روند ترمیم بافت و… محدودیت هایی را که پس از جراحی برای بیمار ایجاد می شود کاهش می دهد و به بهبود کیفیت زندگی فرد کمک می کند.
فیزیوتراپی در سوختگی:
سوختگی ها درجات مختلفی دارند ودر بخش های متفاوتی از بدن می توانند رخ دهند. بیماران با توجه به وسعت و پیچیدگی سوختگی، به میزان متفاوتی از درمان و فیزیوتراپی نیاز دارند.
عوارضی که سوختگی میتواند بجا بگذارد شامل:
مشکلات تنفسی در نتیجه ی استنشاق دود و گاز های سمی، ایجاد اسکار و در صورت نگرفتن درمان مناسب ایجاد تغییر شکل در مفاصل، تورم مفصل و بافت های اطراف آن و… است.
اهدافی که فیزیوتراپی در بیماران سوختگی دنبال می کند، شامل:
پاکسازی راه های هوایی، حفظ دامنه ی حرکتی مفاصل و جلوگیری از ایجاد تغییر شکل در مفاصل، حفظ طول طبیعی بافت ها، حفظ قدرت عضلانی، به حداقل رساندن تشکیل اسکار و بدست آوردن حداکثر عملکرد فرد است.
فیزیوتراپی در سلامت زنان:
می دانیم که بارداری همراه با تغییر وضعیت قسمت های مختلف بدن نسبت به هم است و این در بعضی از خانم ها مشکلاتی را همراه خود دارد. فیزیوتراپیست می تواند آموزش های لازم بارداری و زایمان و پس از آن را به خانم های باردار بدهد.
ورزش های مناسب و ایمن را با توجه به شرایط فرد تعیین کند و مشکلات اسکلتی عضلانی را که گاها به دنبال بارداری ایجاد می شود را شناسایی و درمان کند.
در موارد بی اختیاری هم که ممکن است آقایان مسن را هم درگیر کند، فیزیوتراپیست با تقویت عضلات کف لگن به بهبود کنترل فرد کمک می کند.
رایج ترین متد های درمانی در فیزیوتراپی
فیزیوتراپی
• الکتروتراپی یا همان استفاده از جریان های الکتریکی، مغناطیسی، لیزر، اولتراسوند و … است. هر کدام از موارد بالا خواص مخصوص خود را دارند. رایج ترین استفاده هایی که از جریان های الکتریکی میشود تحریک پوست یا تحریک عضله و عصب است و ممکن است برای کاهش درد استفاده شود یا برای تقویت و فعالسازی عضله !
• منوال تراپی شامل یکسری تکنیک های دستی است که با هدف کاهش درد یا ناتوانی اسکلتی عضلانی استفاده می شود.
• تمرین درمانی شامل یکسری تمرینات است که مخصوص هر فرد داده می شود و با کاهش التهاب( در صورت وجود)، حفظ دامنه ی حرکتی وبهبود قدرت و استقامت عضلانی به کاهش علائم یا بهبود عملکرد کمک می کند.
• هیدروتراپی بطور خلاصه دو خاصیت مهم آب در رابطه با این موضوع؛ کاهش وزن بدن در آب و از طرفی ایجاد مقاومت در برابر حرکت است. کاهش وزن بدن در آب باعث می شود که وزن روی مفاصل کم شود و فشار کمتری به آنها وارد شود که اهمیت این مسئله را در بیماری های تخریب مفصلی مثل آرتروز شاهد هستیم . از طرفی ایجاد مقاومت توسط آب باعث می شود که تمرینات کمی با مقاومت انجام شود.
وضعیت تحصیلی و دانشگاهی
هم اکنون رشته ی فیزیوتراپی در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا تدریس می شود. مقطع کارشناسی توسط دانشگاه های علوم پزشکی تهران، ایران، شهید بهشتی، علوم بهزیستی و توانبخشی تهران، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، بابل، اصفهان، زاهدان، جندی شاپور اهواز، شیراز، کرمان، گیلان-رشت، سمنان، مشهد و همدان بصورت روزانه ارائه می شود.
به علاوه در دانشگاه های علوم پزشکی اصفهان، بابل، جندی شاپور اهواز، زاهدان، شهید بهشتی، و مشهد بصورت پردیس خودگردان نیز ارائه می گردد.
مقطع کارشناسی فیزیوتراپی ۱۳۰ واحد دارد که شامل ۲۲ واحد دروس عمومی، ۴۱ واحد دروس پایه، ۴۳ واحد دروس اختصاصی و ۲۴ واحد کارورزی بالینی است.
دروس پایه ای که گذارنده می شود شامل:
فیزیک برای فیزیوتراپی/ فیزیولوژی عمومی/ فیزیولوژی عصب و عضله/ آناتومی سر و گردن وتنه/ آناتومی اندام فوقانی/ آناتومی اندام تحتانی/ آناتومی اعصاب/ آناتومی سطحی بدن/ بافت شناسی/ آسیب شناسی/ روانشناسی عمومی و بیماران/ روانپزشکی/ ژنتیک/ بیماری های مغز و اعصاب/ بیماری های روماتیسمی و پوستی/ بیماری های قلبی، عروقی و تنفسی/ جراحی عمومی/ ارتوپدی/ رادیولوژی/ کمک های اولیه
و دروس اختصاصی شامل:
زبان تخصصی/ اصول توانبخشی و فیزیوتراپی/ فیزیوتراپی در بیماری های مغز و اعصاب/ فیزیوتراپی در بیماری های روماتیسمی و پوستی/ فیزیوتراپی در بیماری های قلبی، عروقی و تنفسی/ فیزیوتراپی در بیماری های جراحی/ فیزیوتراپی در بیماری های ارتوپدی ۱/ فیزیوتراپی در بیماری های ارتوپدی ۲/ شش واحد کینزیولوژی و بیومکانیک/ ۵ واحد الکتروتراپی/ ۴ واحد تمرین درمانی/ تمرین درمانی در بیماران فلج نیمه بدن/ تمرین درمانی در بیماران فلج مغزی/ وسایل کمکی و اندام مصنوعی/ ماساژ و موبیلیزاسیون/ ارزشیابی دستگاه اسکلتی-عضلانی/ فیزیوتراپی مبتنی بر شواهد
وضعیت شغلی و بازارکار
فیزیوتراپی
بعد از فارغ التحصیلی از مقطع کارشناسی، فیزیوتراپیست ها می توانند وارد بازار کار شوند و گذراندن طرح اختیاری است. فیزیوتراپیست ها می توانند در بیمارستان های خصوصی یا دولتی و کلینیک های خصوصی مشغول به کار شوند و یا بصورتhome visit مراجعه به منزل بیمار خدمات فیزیوتراپی را ارائه کنند.
از آنجایی که جمعیت سالمندان روز به روز بیشتر می شود، نیاز به رشته ی فیزیوتراپی در جمعیت سالمندان رو به افزایش است.